(Stenogram pokazowej Paschy opracowany wg. nauczania Michaela Zinna. Pokazowy Seder przeprowadzony był 14 kwietnia 2017 roku w Toruniu dla członków Zboru Zielonoświątkowego.)

Mam okazję opowiedzieć Wam o Święcie Paschy mimo, że akurat jesteśmy w trakcie innego Święta. Także należącego do regalim – Świąt Pielgrzymich. Są trzy Święta w czasie których każdy dorosły mężczyzna w Izraelu zobowiązany był stawić się przed Bogiem w Jego Domu, w Świątyni Jerozolimskiej. Pascha (Przejście), Szawuot (Pięćdziesiątnica), Sukot (Namiotów). Pascha była (jest!), wspomnieniem wybawienia, zbawienia Żydów z niewoli egipskiej, Sukot, Święto Namiotów, z jednej strony – dla Żydów, jest wspomnieniem wędrówki po pustyni, z drugiej strony jest Świętem wskazującym na Narodzenie Jeszui, jak mówią Żydzi na Jezusa. Jak dosłownie odczytać możemy zdanie z Ewangelii Jana 1,14 „I Słowo stało się ciałem i rozbiło namiot pośród nas.”. Rozpoczęło się dzieło zbawienia całego świata. Wróćmy jednak do głównego tematu.

Pwt / V Moj 16,1 -8 „Pilnuj przestrzegania miesiąca Abib i święcenia Paschy ku czci Pana, Boga swego, gdyż w miesiącu Abib, nocą, Pan, Bóg twój, wyprowadził cię z Egiptu. Złożysz ofiarę paschalną ku czci Pana, Boga swego, z owiec i cielców w miejscu, które sobie obierze Pan na mieszkanie dla imienia swego. Nie będziesz jadł wraz z nią chleba kwaszonego. Przez siedem dni będziesz jadł z tymi ofiarami przaśniki – chleb upokorzenia, gdyż w pośpiechu wyszedłeś z ziemi egipskiej – abyś pamiętał o dniu wyjścia z ziemi egipskiej po wszystkie dni swego życia. Nie zobaczy się u ciebie kwasu, w całej twej posiadłości, przez siedem dni. Z mięsa, które złożysz na ofiarę wieczorem dnia poprzedniego, niczego przez noc nie zostawisz do rana. Nie będziesz mógł składać ofiary paschalnej, w żadnej miejscowości, którą ci daje Pan, Bóg twój, lecz w miejscu, które sobie obierze Pan, Bóg twój, na mieszkanie dla swego imienia – tam złożysz ofiarę paschalną wieczorem o zachodzie słońca, w godzinie wyjścia swego z Egiptu. Upieczesz i spożyjesz ją na miejscu, które sobie obierze Pan, Bóg twój, a rano zawrócisz i pójdziesz do swoich namiotów. 8 Sześć dni będziesz jadł przaśniki, a w siódmym dniu jest uroczyste zgromadzenie ku czci Pana, Boga twego: żadnej pracy nie będziesz wykonywał.”

Teraz przenieśmy się o dwa tysiące lat wstecz. Przyszła wiosna i Jezus, jak zwykle w tym czasie, wraz z uczniami był w Jerozolimie. Nie znając najnowszej rezolucji UNESCO, że Wzgórze Świątynne nie ma nic wspólnego z historią narodu Żydowskiego, planował wraz z uczniami spędzić czas tego Święta w Jerozolimie i Świątyni. Jest tuż przed Świętami, miasto pełne pielgrzymów, krzątanina, krzyki, trwają przygotowania. Mieszkańcy miasta przygotowują pokoje dla gości, sprzątają dom z chamecu, to jest z zakwasu, wszystkiego co może zawierać drożdże lub przejść fermentację. Palą resztki chamecu, sprzedają osiadłym przybyszom, to co można sprzedać bez potrzeby palenia. Dla Żydów przywilej mieszkania w Jerozolimie łączył się z obowiązkiem przyjęcia pielgrzymów pod własny dach, dlatego żądanie Jezusa nie jest ani bezpodstawne ani dziwne.

Łk 22,7-14 Tak nadszedł dzień Przaśników, w którym należało ofiarować Paschę. Jezus posłał Piotra i Jana z poleceniem: «Idźcie i przygotujcie nam Paschę, byśmy mogli ją spożyć». Oni Go zapytali: «Gdzie chcesz, abyśmy ją przygotowali?» Odpowiedział im: «Oto gdy wejdziecie do miasta, spotka się z wami człowiek niosący dzban wody. Idźcie za nim do domu, do którego wejdzie, i powiecie gospodarzowi: „Nauczyciel pyta cię: Gdzie jest izba, w której mógłbym spożyć Paschę z moimi uczniami?” On wskaże wam salę dużą, usłaną; tam przygotujecie». Oni poszli, znaleźli tak, jak im powiedział, i przygotowali Paschę. A gdy nadeszła pora, zajął miejsce u stołu i Apostołowie z Nim. Wtedy rzekł do nich: «Gorąco pragnąłem spożyć Paschę z wami, zanim będę cierpiał. Albowiem powiadam wam: Już jej spożywać nie będę, aż się spełni w królestwie Bożym».

Przed Jezusem i uczniami był stół, niezbyt podobny do tego stojącego przede mną, nie było przy nim krzeseł. Jedzący leżeli przy stole, jadło się półleżąc – półsiedząc. Pamiątką tego są właśnie poduszki, symbolizujące opieranie się na boku, leżeć przy stole mógł tylko wolny człowiek, dlatego ta postawa jest symbolem wyzwolenia. Pascha to właśnie święto wolności, wolnych ludzi. Jedzenie było w pełni ekologiczne, organiczne, chociaż apostołowie o tym nie wiedzieli 😉 Każda potrawa miała symbolikę, wszystko na stole ma wręcz krzyczeć – pouczać o dziele zbawienia pochodzącego od Boga. Właściwie wszystko w życiu żyda ma taki cel. Zaczynając od najważniejszej modlitwy Izraela „Szma Israel” – „Słuchaj Izraelu!” a nie „słuchaj Boże”. Posłuchajmy, co do nas mówi stół Paschalny i ceremonie, które co roku Żydzi powtarzają.

Na stole mamy gorzkie zioła, kość symbolizującą barani udziec, mieszankę jabłek, miodu, orzechów. Każda rzecz ma odpowiednią symbolikę. Stoją tu kielichy, leży maca – przaśny chleb, czyli upieczony bez drożdży czy zakwasu. Wszystko ma znaczenie duchowe, postaramy się dziś odkryć (zapewne, ze względu na ograniczony czas, tylko częściowo) symbolikę Paschy. Sama wieczerza Paschalna ma też swoją inną nazwę. Czy ktoś ją zna? Jest to: Seder. Czy wiecie co oznacza? Można je przetłumaczyć jako: Porządek (w znaczeniu szyk, kolejność).

Jak wspomniałem Żydzi uprzątają przed Paschą swoje domy z zakwasu. Apostoł Paweł zachęca wierzących do prowadzenia świętego życia: „Wcale nie macie się czym chlubić! Czyż nie wiecie, że odrobina kwasu całe ciasto zakwasza? Wyrzućcie więc stary kwas, abyście się stali nowym ciastem, jako że przaśni jesteście. Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha. Tak przeto odprawiajmy święto nasze, nie przy użyciu starego kwasu, kwasu złości i przewrotności, lecz – przaśnego chleba czystości i prawdy.” Słowa te są zawarte w fragmencie 1 Kor 5,6-8 i jest to nawiązanie do polecenia Jezusa: „Jezus rzekł do nich: «Uważajcie i strzeżcie się kwasu faryzeuszów i saduceuszów!»” (Mt 16,6). W żydowskim domu nie może pozostać nawet okruch z zakwasem, także i my powinniśmy przygotować swoje życie. „Bo my jesteśmy świątynią Boga żywego” (2 Kor 6,16), więc my także jako dom Boży powinniśmy przygotować swoje życie.
Rozpoczyna się Pascha. Czy wiecie jakie jest pierwsze przykazanie w Biblii? „Niech się stanie światłość”. Tak mówi żydowska mądrość.
Następuje zapalenie światła – świec.

Baruch Ata Adonai, Eloheinu, melech haolam aszer kidszanu bemicwotaw weciwanu lehadlik ner szel Jom Tow.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, który uświęcił nas swoimi przykazaniami i nakazał nam zapalać światła świąteczne.

Mamy tu na stole chleb, a właściwie macę, 3 kawałki. Co to oznacza? Żydzi twierdzą, że symbolizuje to Abrahama, Izaaka i Jaakowa. Ale ponieważ gdzie dwóch Żydów tam 3 zdania, to inna opinia podaje, to: kapłani, lewici i zwyczajny lud Izraela. Jednak czy nam się może to kojarzyć z czym innym. Czy 3 kawałki macy nie mogą symbolizować Ojca, Syna i Ducha Świętego?

Nowy Testament wspomina wejście Jezusa do Jerozolimy, a według wyliczeń niektórych biblistów był to 10 nisana. Teraz posłuchajcie i pomyślcie. 10 nisana żydowska rodzina przyprowadzała do domu baranka, jak nakazał Bóg, aby przez ten czas przypatrywać się mu i sprawdzić czy nie ma żadnej wady. (Na talerzu paschalnym w dzisiejszych czasach znajduje się kosteczka, choć najczęściej drobiowa, to symbolizuje czystą ofiarę baranka.) Gdy 10 nisana Jezus wjeżdża do Jerozolimy, cały lud krzyczał „Hossana!”, co oznacza „Zbaw nas!”. Przez 4 dnia cały lud, kapłani „testowali” Jezusa, czy nie ma w nim żadnej wady. Ten sam lud, który krzyczał „Hosanna” 5 dni później krzyczy „na krzyż z nim”. Może po prostu kochali zbawienie a nie Zbawiciela? Może wołali „wybaw” nas, bo chcieli być zbawieni ale niekoniecznie chcieli słuchać tego, który to zbawienie daje? Pomyślcie też na tym aspektem: często oczekujemy sprawiedliwości, od innych ludzi, od przełożonych, od władz, od nauczycieli. Pomyślmy jeśli Ten, który był najsprawiedliwszy, najlepszy z ludzi, najdoskonalszy nie otrzymał sprawiedliwości, czego my możemy oczekiwać…

Na stole mamy 4 kielichy. W Księdze Wyjścia (2 Mojżeszowej) 6,6-7 Bóg wypowiada swoje zamysły względem Izraela: „Wyprowadzę (hoceti) was spod ciężaru robót w Egipcie i
wyratuję (hicalti) was z niewoli.
Wybawię (gaalti) was okazując wielką moc i wielkie wyroki.
Wezmę (lakachti) was dla Siebie jako naród, będę dla was Bogiem”. Zwróćcie uwagę, nie my wyszliśmy, nie my się wybawiliśmy, nie my się wyswobodziliśmy, nie my przyjęliśmy, tego dokonał Pan Bóg. Co ciekawe, mędrcy twierdzą, że w Biblii nie ma tu słowa „wolność” jest „wyswobodzenie”. Nawet gdybyśmy mieli włosy jak Samson, to sami siebie nie wyciągnęlibyśmy z błota zwanego grzechem. Dzięki temu, że Bóg wyzwolił nas z grzechu możemy świętować dzieło Jezusa jako naszą Paschę.
Oczyszczony dom, zapalone świece, cała rodzina przy stole. Podnoszony jest pierwszy kielich. Wyprowadzenie [uwolnienie].

Baruch Ata Adonai, Eloheinu, melech haolam, borei priy hagafen.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, który stworzyłeś owoc winnej latorośli.

Czerwony kolor wina, soku winogronowego symbolizuje krew Jezusa.
Urchac – obmycie rąk. Teraz podchodzi najmłodszy syn i myje ręce ojcu, później wyciera ręcznikiem.
Przypomina to coś? Sam Jezus umył uczniom nogi! W starożytności najmłodszy syn miał status niewolnika, do którego należały takie posługi jak umywanie rąk, nóg. Jezus, Syn Ojca Niebieskiego staje się niewolnikiem, sługą jak to delikatnie oddają nasze tłumaczenia. Ten Który jest Wszystkim stał się „niczym”. My odwrotnie, często będąc niczym zapominamy, że wywyższenie przychodzi właśnie przez samouniżenie a nie samowywyższenie.

Jezus sam mówi: „Dałem wam bowiem przykład, abyście i wy tak czynili, jak Ja wam uczyniłem” J 13, 15

Karpas Wino, które przed chwilą nalewano do kielichów symbolizuje krew Jezusa, pojawiające się teraz zielone gorzkie zioło symbolizuje hizop, który był używany jako kropidło. Gorzki smak zioła mówi o gorzkim losie niewolnika ale i grzesznika, słona woda symbolizuje łzy wylewane z powodu ciężkiego losu.

Baruch Ata Adonai, Eloheinu, melech haolam, borei priy haadama.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, który stworzyłeś owoc ziemi. Amen.

Ojciec rodziny bierze środkową macę. Pamiętacie co symbolizowała?

Baruch Ata Adonai, Eloheinu, melech haolam, hamoci lechem min haarec.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, który wydobywasz z ziemi chleb.

Jachac Maca jest łamana na dwie, nierówne, części. To samo czynił Jezus. Mniejsza część jest odkładana. Teraz w żydowskim domu dzieci są wypraszane, większa część jest zawijana w serwetę i chowana. Wg Tradycji jest chowany (cafun [ukryty]) kawałek macy zwany afikoman. Za jakiś czas kawałek ten wróci z ważną rolą do przebiegu Sederu.

W czasie wyjścia z Egiptu niezliczone rzesze ludzi zginęło w 10 plagach. Gdy Żydzi przeszli przez Morze czerwone przejście zamknęło się, gdy na dnie przebywały wojska faraona, fale później wyrzucały na brzeg zwłoki żołnierzy. Żydzi zaczęli się radować ze śmierci prześladowców, na co przyszedł Anioł Boży i ganiąc ich zapytał: „Jak możecie się cieszyć gdy ginie dzieło moich rąk?”. Nie mamy powodu by cieszyć się, gdy ginie ISIS, gdy giną grzesznicy, nasi prześladowcy. Nie ma powodu by cieszyć się, że źli ludzie giną w piekle.

Teraz przychodzi czas na drugi kielich. Pamiętacie jaki był pierwszy? Kielich Wyprowadzenia. Teraz następuje kielich Wyratowania. Chociaż Wyratowanie było radością dla Ludu Bożego, to jednak okupione było cierpieniem Egipcjan. Tak samo nasze Zbawienie chociaż jest radością, to jednak okupione zostało cierpieniem Mesjasza. Ktoś kto kocha Boga nie może nienawidzić bliźniego. Nasza radość w tym świecie nie może być pełna, póki panuje tu jeszcze cierpienie. Dlatego aby pokazać, że nasze szczęście nie moje być jeszcze pełne ulewa się z tego kielicha przy wymienianiu plag:

Oto dziesięć plag, które Najświętszy, niech będzie błogosławiony, sprowadził na Egipcjan.

Krew, żaby, wszy, muchy [dzikie zwierzęta], zaraza, wrzody, grad, szarańcza, ciemność, śmierć pierworodnych.

Ważne byśmy pojęli, że nasz Baranek umarł i za nas i za nich, i za świętych i za grzeszników, za zbawionych i za JESZCZE nie zbawionych. Oby nam na myśl nie przyszło by osądzać i kierować do piekła JESZCZE nie zbawionych…

W czasie Sederu odśpiewywana jest pieśń Dajejnu. Nam by wystarczyło.

Dopiero teraz bierzemy drugi kielich i modlimy się:

Baruch Ata Adonai, Eloheinu, melech haolam, borei priy hagafen.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, który stworzyłeś owoc winnej latorośli.

Wszyscy uczestnicy Sederu wypijają drugi kielich.

Odkładamy dolną macę a nad dwoma modlimy się nad chlebem

Baruch Ata Adonai, Eloheinu, melech haolam, hamoci lechem min haarec.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, który wydobywasz z ziemi chleb.

Modlitwa nad gorzkimi ziołami

Baruch Ata Adonai, Eloheinu, melech haolam, aszer kidszanu bemicwotaw veciwanu al achilat maror. Amin.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, który uświęcasz nas swoimi przykazaniami i nakazałeś nam spożywać gorzkie zioła.

Teraz przygotowywana jest „kanapka” z macy, drugiego gorzkiego zioła i charosetu. Symbolizuje to, że nasze życie jest mieszanką radości i smutku, póki jesteśmy po tej stronie życia nie ma radości bez goryczy.

W tym momencie na Sederze (pamięta jeszcze ktoś co oznacza ta nazwa?) rozpoczyna się kolacja. Oczywiście na kolację wracają wyproszone dzieci 🙂

Po kolacji dzieci szukają… czego one szukają? Afikomanu. No cóż, sami Żydzi nie wiedzą co oznacza to słowo, możliwe, że deser. Z greckiego, „przychodzące po”, sam Jezus przyjdzie, powróci później. Przy zapisie hebrajskimi literami można odczytać jako „Dnem [sednem] jest manna”, sam Jezus określił siebie jako chleb z Nieba, zestawiając się z manną.

Czy pamiętacie jakie ostatnie słowa na krzyżu wypowiedział Jezus? Wykonało się. Oryginalne słowo greckie użyte w NT pochodzi z terminologii bankowej i oznacza „opłacone”. Po hebrajsku zresztą słowo „opłacone” i „ukończone” tak samo się zapisuje. Szalom i szulam mają inną wymowę, jednak z powodu charakterystyki pisma hebrajskiego mają taki sam zapis. Termin, który Jezus użył na krzyżu to słowa, które były wypowiadane, gdy jeden niewolnik przestał być własnością jednego pana i przechodził pod władzę nowego właściciela, na podstawie wniesionej opłaty. Jezus zapłacił za nas. Właśnie ten znaleziony afikoman powinien zostać wykupiony od dziecka, które go znalazło. Ten zwyczaj woła o wykupie jaki złożył za nas Jezus. Spójrzcie na ten kawałek macy, zawsze ma taki wygląd. Ten bezkwaśny, bezgrzeszny kawałek macy. Podziurawiony, ze śladami jak po biczowaniu, bąblami jak po otarciach, jak ciało Jezusa… Tak jak ten sam rdzeń mają słowa basar [ciało] i besora [Ewangelia – Dobra Nowina]. Teraz wszyscy zjadają afikoman. Następuje to już jako zakończenie wieczerzy. W żydowskim domu właśnie mija 3 a może nawet 5 godzina Paschy.

Od tego czasu nikt już nie je, pite jest tylko wino z kielichów. Pamiętacie słowa Ewangelii?

Mt 26, 26-28 „A gdy oni jedli, Jezus wziął chleb i odmówiwszy błogosławieństwo, połamał i dał uczniom, mówiąc: «Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje». 27 Następnie wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie, dał im, mówiąc: «Pijcie z niego wszyscy, 28 bo to jest moja Krew Przymierza10, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów.”

Czy wiecie jak nazywa się trzeci kielich?

Wybawię. Wybawienie – Zbawienie (1. Wyprowadzę, 2. Wyratuję).

Baruch Ata Adonai, Eloheinu, melech haolam, borei priy hagafen.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, który stworzyłeś owoc winnej latorośli.

Wypicie kielicha. Po wypiciu tego kielicha Jezusa mówi do uczniów: (Mt 26,29) „Lecz powiadam wam: Odtąd nie będę już pił z tego owocu winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić go będę z wami nowy, w królestwie Ojca mojego»”

Obok stołu znajduje się wolne krzesło. To miejsce dla proroka Eliasza. W każdym żydowskim domu każdy wie, że przed przyjściem Mesjasza ma przyjść Eliasz. /kto najmłodszy?/ Posyła się dzieci, by pobiegły do drzwi i sprawdziły czy nie widać Eliasza.

Elijahu anawi

Nalewa się kolejny kielich, który nie jest ani wznoszony ani wypijany, jest to kielich Eliasza.

Mt 26,30 „Po odśpiewaniu hymnu wyszli ku Górze Oliwnej.” Następuje odśpiewanie Hallelu – Psalmy od 113 do 118, Ewangelie wspominają, że Jezus i uczniowie odśpiewali Hallel i wyszli do ogrodu. Hallel to przykazanie rabinackie, jest to, na marginesie mówiąc, kolejny dowód, że Jezus przestrzegał jednak Tradycji). Czy Seder został przerwany? A może trwa do teraz… Ewangelie nie przekazały nam sprawozdania z początku Sederu i wygląda, że nie było jego zakończenia.

Jednak w domach żydowskich jest jeszcze kontynuacja.

Czwarty kielich: Wezmę [was dla Siebie].

Baruch Ata Adonai, Eloheinu, melech haolam, borei priy hagafen.
Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, nasz Bóg, Król Świata, który stworzyłeś owoc winnej latorośli.

Wspominamy tu coś, co dopiero nadejdzie, na podstawie obietnicy zawartej w Pismach Nowego Testamentu:
1 Tes 4,16-17 „Sam bowiem Pan zstąpi z nieba na hasło i na głos archanioła, i na dźwięk trąby Bożej, a zmarli w Chrystusie powstaną pierwsi. Potem my, żywi i pozostawieni, wraz z nimi będziemy porwani w powietrze, na obłoki naprzeciw Pana, i w ten sposób zawsze będziemy z Panem.”

Chrystus to nasza Pascha a czwarty kielich czeka jeszcze na wypełnienie.

To już koniec Sederu, uwieńczonego życzeniami „Na przyszły rok – w Jerozolimie!” (Leszana haba beJiruszalaim), czyli tam gdzie powróci Mesjasz. Szana Haba

[Są to notatki, których użyłem do prezentacji Sederu. Niektóre elementy ze względu na ograniczony czas zostały pominięte (np. pytania czterech synów). Właściwy Seder ma więc więcej elementów i jeszcze bogatszą symbolikę, zachęcam do zapoznania się z żydowską Hagadą na Pesach oraz innymi opracowaniami].